Senbei, những chiếc bánh gạo giòn tan của Nhật Bản mà chúng ta biết ngày nay, thực ra bắt nguồn từ thế kỷ thứ 8 khi một dạng bánh gạo được truyền từ Trung Quốc sang Nhật Bản. Ban đầu, những chiếc bánh này không chỉ đơn thuần là món ăn vặt hàng ngày. Chúng mang ý nghĩa đặc biệt trong các nghi lễ, tượng trưng cho may mắn và mùa màng bội thu. Hồi đó, người ta sử dụng những phương pháp thú vị để làm tăng thời gian bảo quản. Lên men và phơi khô gạo là yếu tố then chốt để tạo ra thứ mà về sau trở thành senbei hiện đại như ngày nay. Những kỹ thuật cổ xưa này không chỉ thay đổi hương vị hay độ giòn khi nhai, mà còn giúp duy trì độ ăn được của món ăn trong thời gian dài hơn – điều rất quan trọng trước khi tủ lạnh xuất hiện. Nhìn vào những gì các nhà khảo cổ học đã khai quật, có bằng chứng rõ ràng cho thấy những phiên bản đầu tiên của bánh gạo này có mối liên hệ chặt chẽ với các nghi thức tôn giáo, cho thấy mức độ ăn sâu của chúng trong văn hóa và truyền thống Nhật Bản từ thời xa xưa.
Bánh gạo giòn thực sự trở nên phổ biến trong thời kỳ Edo từ năm 1603 đến 1868, đặc biệt là các loại senbei và okaki. Khi đó, các khu vực đô thị đang phát triển nhanh chóng, và tiền bạc của tầng lớp võ sĩ đã góp phần đưa những món ăn vặt này vào văn hóa đại chúng. Qua nhiều năm, bánh gạo giòn xuất hiện với đủ mọi hình dạng và hương vị, cho thấy mức độ sáng tạo ngày càng cao của người làm bánh cả về thiết kế lẫn khẩu vị. Một số vùng đã phát triển phong cách hoàn toàn độc đáo, khiến những món ăn nhẹ này không chỉ đơn thuần là đồ ăn vặt mà đôi khi còn giống như những món trang trí có thể ăn được. Các cuốn sách dạy nấu ăn và tài liệu ghi chép cổ xưa thời đó liên tục nhắc đến chúng, điều đó cho thấy người dân chắc hẳn đã yêu thích chúng đến nhường nào. Sự đa dạng này tiếp tục mở rộng qua nhiều thế kỷ, và cuối cùng bánh gạo giòn đã trở thành một phần quen thuộc trong các bữa ăn và đồ ăn nhẹ trên khắp Nhật Bản đến mức ngày nay ta vẫn dễ dàng bắt gặp chúng ở mọi nơi.
Bánh quy gạo kiểu Nhật từ lâu đã là một phần quan trọng trong các lễ hội và nghi thức trà đạo trên khắp Nhật Bản, thực sự thể hiện những khía cạnh về di sản nghề nông và bản sắc văn hóa của đất nước. Trong các lễ kỷ niệm theo mùa diễn ra quanh năm, những chiếc bánh quy này – đặc biệt là senbei – đóng vai trò trong các nghi lễ gắn liền với các mùa vụ nông nghiệp của Nhật Bản, cho thấy cách con người sống hài hòa với nhịp điệu tự nhiên. Khi tham gia vào các buổi trà đạo truyền thống, người chủ thường phục vụ senbei cùng với các loại bánh quy gạo khác như một phần dâng cúng trong nghi thức, điều này nói lên rất nhiều về sự chú trọng đến chủ nghĩa tối giản và vẻ đẹp thẩm mỹ trong những sự kiện này. Lấy ví dụ các lễ hội như Moji hay Mochitsuki, nơi mà bánh quy gạo không chỉ đơn thuần là đồ ăn vặt mà còn thực sự đóng vai trò là biểu tượng kết nối các thế hệ thông qua những phong tục chung và ký ức được truyền lại qua hàng thế kỷ.
Senbei về cơ bản là một món ăn vặt truyền thống của Nhật Bản, có rất nhiều phiên bản thơm ngon khác nhau, từ vị mặn đến nướng hoặc rang, mỗi loại mang đến cảm giác thưởng thức độc đáo. Cách chế biến ảnh hưởng rõ rệt đến mùi hương và độ giòn khi ăn. Senbei nướng có vị khói đặc trưng mà đa số mọi người yêu thích, trong khi loại rang lại có độ giòn nhẹ tan ngay trong miệng. Các vùng khác nhau ở Nhật Bản cũng tạo ra những phiên bản riêng biệt. Chẳng hạn như ở Kansai, senbei thường dịu nhẹ hơn, dễ nhai hơn so với vùng Kanto, nơi người dân ưa chuộng loại dai hơn và đậm đà hương vị hơn. Các cây viết ẩm thực đôi khi mô tả việc ăn senbei giống như một cuộc phiêu lưu ẩm thực, nơi vị ngọt và mặn kết hợp theo những cách thú vị, bởi vì người làm thường cho thêm nước tương trộn cùng lượng đường vừa phải để cân bằng tổng thể.
Okaki và Arare khác với senbei thông thường ở chỗ chúng được làm từ gạo nếp dính. Điểm khác biệt chính còn nằm ở kích cỡ, vì những món ăn vặt này thường nhỏ hơn nhiều. Điều làm nên sự đặc biệt của chúng chính là cách chế biến – sau khi nấu chín, gạo được giã thành dạng bột nhuyễn, sau đó sấy khô hoàn toàn trước khi được thả vào dầu nóng để chiên. Về hương vị, người ta thường rắc thêm xì dầu, tảo biển cắt nhỏ hoặc có thể cả hạt mè để tăng thêm hương vị cho những miếng nhỏ xinh này. Thực ra, những món ăn nhỏ xinh này khá thú vị. Chúng đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa Nhật Bản, đặc biệt là vào dịp Năm mới khi các gia đình quây quần bên nhau. Vào thời điểm này, Arare trở thành món ăn vặt không thể thiếu, thường được trộn cùng các món ngon khác để chia sẻ trong các buổi lễ hội. Một số người tin rằng việc ăn những món này sẽ mang lại may mắn cho năm tới.
Các đầu bếp và những người yêu thích đồ ăn vặt đang tạo ra những biến tấu mới cho các món ăn quen thuộc bằng cách thêm vào những hương vị bất ngờ trên các loại bánh gạo giòn. Hiện nay, wasabi, matcha và shichimi đang xuất hiện tại các cửa hàng trên khắp đất nước. Phiên bản vị wasabi mang đến cảm giác cay nồng mạnh mẽ dành cho những ai tìm kiếm vị cay, trong khi đó matcha mang lại vị đắng thanh mát mà hầu hết mọi người đều biết và yêu thích, thường được kết hợp với độ ngọt vừa phải để cân bằng hương vị. Còn shichimi là hỗn hợp gia vị Nhật Bản gồm bảy loại, mang đến sự pha trộn tuyệt vời giữa vị cay nóng và vị umami đậm đà. Những chiếc bánh giòn có hương vị này thu hút nhiều đối tượng khác nhau, dù họ muốn giữ nguyên khẩu vị quen thuộc hay háo hức thử điều gì đó mới mẻ. Nghiên cứu thị trường cho thấy doanh số bán hàng gần đây đã tăng vọt, và dường như kệ hàng tạp hóa ở khắp nơi đang tích cực nhập những món ăn xu hướng này không chỉ trong nước mà cả ở nước ngoài, nơi chúng đang nhanh chóng thu hút ngày càng nhiều người hâm mộ.
Việc làm bánh gạo truyền thống của Nhật Bản bao gồm một số bước chính như hấp, sấy khô và chiên. Hấp gạo đúng cách là khâu quan trọng vì nó ảnh hưởng đến độ dẻo của bột, từ đó quyết định việc tạo hình sau này. Sau khi hấp, phần lớn nghệ nhân sẽ phơi sản phẩm ngoài nắng hoặc sấy trong nhà để kiểm soát nhiệt độ tốt hơn. Giai đoạn sấy khô này giúp bánh có độ giòn đặc trưng trước khi được cho vào chiên. Trong khâu cán và tạo hình, không gì thay thế được kinh nghiệm tích lũy qua nhiều năm. Những kỹ thuật này đã được truyền lại qua nhiều thế hệ, lý giải vì sao những món ăn vặt này vẫn luôn gắn bó sâu sắc với nền văn hóa ẩm thực Nhật Bản. Điều thực sự nổi bật là mức độ kỳ công mà mỗi chiếc bánh đều được chăm chút. Một số bậc thầy chia sẻ rằng từng miếng bánh nhỏ mang theo cả hàng thế kỷ truyền thống, từ cách trộn nguyên liệu cho đến thời điểm chính xác khi chiên. Có một cảm giác gần như thiền định khi chứng kiến ai đó thủ công chế tác những món ngon tinh tế này.
Ngày nay, các cơ sở sản xuất đang nỗ lực rất nhiều để giữ gìn linh hồn của những chiếc bánh gạo giòn tan, ngay cả khi họ sản xuất hàng triệu cái để phân phối đến các cửa hàng trên toàn thế giới. Máy móc mới cho phép họ tạo ra những mẻ sản xuất lớn mà không làm mất đi hương vị quen thuộc mà người tiêu dùng đã yêu thích trong suốt nhiều thập kỷ qua. Các hệ thống tự động hóa đảm nhận mọi công đoạn, từ ép bột thành hình dạng nhất định đến nướng chín ở mức độ chính xác sao cho mỗi mẻ bánh đều có vị giống nhau. Tuy nhiên, vẫn có khá nhiều công ty cố tình duy trì những kỹ thuật truyền thống được truyền lại qua nhiều thế hệ. Một số nơi có thể vẫn ép tay từng phần hoặc sử dụng lò nướng bằng củi cho những đợt sản xuất đặc biệt. Sự kết hợp giữa phương pháp cũ và mới này giúp các nhà sản xuất đáp ứng được đơn hàng siêu thị trên khắp các châu lục, đồng thời vẫn tôn vinh được truyền thống hàng thế kỷ đằng sau món ăn Nhật Bản yêu thích này.
Làm bánh gạo tự làm tại nhà thực ra khá thú vị khi bắt đầu với những công thức cơ bản sử dụng các nguyên liệu bếp thông thường. Hãy lấy một ít gạo nếp, tạo hình thành những miếng nhỏ hình vuông hoặc tròn, sau đó nướng chúng đến khi giòn rụm hoặc chiên nhanh trong dầu nóng. Rắc thêm một chút gia vị furikake lên những miếng nhỏ này sau khi chế biến. Furikake chứa các mảnh cá khô trộn với rong biển và hạt mè, mang lại hương vị đậm đà mà hầu hết các loại bán ở cửa hàng thường thiếu. Những người quan tâm đến chế độ ăn uống có thể muốn thử thay thế gạo thông thường bằng các lựa chọn không chứa gluten hoặc giảm lượng muối bằng cách chọn các loại gia vị nhẹ hơn. Thực sự thì khả năng sáng tạo là vô tận!
Sự khác biệt giữa bánh gạo của Nhật Bản và Trung Quốc nằm ở cách mỗi nền văn hóa tiếp cận nguyên liệu và kỹ thuật chế biến. Với những chiếc bánh gạo nổi tiếng của Nhật, chúng thường bắt đầu từ gạo nếp, sau đó được nêm nếm bằng các loại gia vị như nước tương, rong biển hoặc hạt mè, tạo nên hương vị umami đậm đà mà hầu hết mọi người đều nhận ra. Bánh gạo Trung Quốc lại đi theo một hướng hoàn toàn khác, hướng đến các hương vị đậm đà và đôi khi có cả độ cay nồng từ nhiều loại gia vị và thảo mộc mạnh mẽ. Nhìn vào yếu tố văn hóa, bánh gạo Nhật Bản từ lâu đã là một phần trong các buổi trà đạo và lễ hội đặc biệt, trong khi các phiên bản Trung Quốc thường xuất hiện tại các buổi họp mặt gia đình và sự kiện ngày lễ. Toàn bộ bối cảnh văn hóa này lý giải vì sao đồ ăn vặt châu Á đang ngày càng phổ biến trên toàn thế giới hiện nay. Các báo cáo thị trường chỉ ra rằng doanh số bán đồ ăn vặt châu Á sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh khi ngày càng có nhiều người khám phá ra cách hương vị truyền thống châu Á kết hợp hài hòa với khẩu vị của người phương Tây.
Mọi người yêu thích bánh gạo Nhật Bản không chỉ vì hương vị mà còn vì chúng thực sự tốt cho sức khỏe. Chúng mang đến hương vị umami đậm đà mà không chứa nhiều calo, đó là lý do tại sao rất nhiều người đang theo dõi chế độ ăn uống lại chọn những món ăn vặt này. Điều gì làm nên sự đặc biệt của chúng? Các hợp chất umami có trong những nguyên liệu như nước tương tạo nên hương vị tuyệt vời mà không cần dùng nhiều muối hay đường, điều này giúp ích rất nhiều cho những người muốn duy trì thói quen ăn uống lành mạnh. Các chuyên gia dinh dưỡng đã nói nhiều về việc những chiếc bánh này phù hợp với nhiều chế độ ăn kiêng khác nhau, bao gồm các lựa chọn không chứa gluten dành cho người nhạy cảm và rất nhiều phiên bản thuần chay. Hầu hết các thương hiệu hoàn toàn không sử dụng lúa mì, vì vậy chúng phù hợp với bất kỳ ai muốn tránh gluten. Và hãy thành thật đi, hiện nay cũng có vô số lựa chọn từ thực vật. Phần hay nhất là những chiếc bánh nhỏ này đạt được sự cân bằng hoàn hảo giữa độ giòn hấp dẫn và giá trị dinh dưỡng thực sự, vì vậy chẳng ai cảm thấy áy náy khi ăn một nắm mỗi khi thèm ăn vặt.
Muốn nếm thử món senbei đích thực? Một chuyến dạo bước xuống phố Nakamise ở Tokyo sẽ cho du khách cái nhìn về cách những chiếc bánh gạo giòn này đã được làm qua nhiều thế hệ. Các tiểu thương địa phương và cửa hàng chuyên biệt bán những mẻ bánh vừa nướng xong, vẫn còn thoang thoảng mùi khói từ những lò nướng truyền thống. Những chiếc senbei ngon nhất thường có sự cân bằng hoàn hảo giữa độ giòn và dai, cho thấy người ăn đang thưởng thức một thứ gì đó thật sự nguyên bản. Nhiều người từng lang thang qua các khu chợ này chia sẻ rằng việc tìm được senbei ngon giống như vô tình phát hiện kho báu bị lãng quên. Việc đi dọc phố Nakamise và những điểm nổi tiếng khác nơi senbei đã được bán suốt hàng thế kỷ khiến con người thêm trân trọng lý do vì sao những món ăn vặt đơn giản này lại giữ một vị trí đặc biệt đến vậy trong văn hóa Nhật Bản. Dù sao thì, cũng thật kỳ diệu khi được ăn một món ăn vặt mang theo cả trăm năm truyền thống trong từng miếng cắn.
Tin Tức Nổi Bật
EN
